5.SINIF SOSYAL BİLGİLER 8. ÜNİTE : HEPİMİZİN DÜNYASI 1.BÖLÜM

8. ÜNİTE : HEPİMİZİN DÜNYASI 1.BÖLÜM

 ÜLKELER VE EKONOMİK  ALIŞVERİŞ:

 Mal hizmetlerin alınıp satılması alışveriş olarak adlandırabiliriz. Alışverişlere ekonomik faaliyetlerdir. Ekonomik faaliyetler kişiler arasında yapılabildiği gibi ülkeler arasında da yapılabilir.

Ülkeler, ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yaparlar. Bazı ürünlerin üretimi yetersiz kaldığında bu ihtiyaçlarını diğer ülkelerden karşılarlar. Böylece ülkeler arasında ekonomik alışveriş oluşur. Satın aldığımız bazı ürünlerin etiketlerinde "Made in Taivvan", "Made in Japon" gibi ifadeler görürüz. Bunlar, o malın nerede üretildiğini belirten ifadelerdir.

Ticaret: Bir ürün ya da hizmetin alınması ya da satılması yoluyla ekonomik etkinliklere ticaret denir.

Farklı ülkelerdeki insanların birbirleriyle ticaret yapmasına dış ticaret denir.Ülke içerisinde yapılan ekonomik faaliyetlere ise, iç ticaret denilmektedir.

İHRACAT:

Bir ülke ürettiği ürünlerin fazlasını başka ülkelere satar. Buna ihracat denir.

Dünya ihracat listelerinde Türkiye 33. en büyük ihracatçı konumunda yer alıyor. Bu listede Almanya  başı çekerken onu Çin, ABD ve Japonya takip etmektedir.

Başlıca İhraç Ettiklerimiz:

 Tarım Ürünlerimiz: Pamuk, fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, turunçgiller, tütün, antepfıstığı, çay, zeytin ve zeytinyağı, kuru kayısı.

 Hayvansal Ürünlerimiz: Yün, deri, yumurta,canlı hayvan.

 Madenlerimiz: Krom, bakır, demir, tuz, çinko,bor minerali, manganez, cıva, mermer

 Dokuma ve Tekstil:Pamuk ipliği, kumaş,hazır giyim, deri eşya, halı

Sanayi Ürünleri: Demir-çelik, otomobil, beyaz eşya, televizyon, mobilya, kimyasal ürünler,gübre, cam, seramik, çimento

Toplam ihracatımızın yaklaşık %40'ını oluşturan ilk 7 ülke şunlardır:

Almanya, İngiltere  İtalya, Fransa, Rusya, İspanya, ABD

Komşu Ülkelerin İhracatımızdaki Yeri:

Yunanistan, Bulgaristan, İran, Azerbaycan, Suriye, Gürcistan şeklinde sıralanmaktadır.

Ülkemizin komşu ülkelerle olan ihracatında ana ürün sanayi ürünleridir. Bu durum ülkemizin komşu ülkelere göre saniyede geliştiğinin göstergesidir.

İTHALAT:

ü  Bir ürünü, ham maddeyi veya hizmeti başka bir ülkeden satın alma işine "ithalat" denir.

Ülkeler şu nedenlerden dolayı ithalat yaparlar:

ü  Satın alınan ürün ya da ham madde o ülkede hiç üretilmiyor ya da bulunmuyor olabilir.

ü  Var olan kaynaklar, ihtiyacı karşılayacak düzeyde olmayabilir.

ü  Dışarıdan alındığında daha ucuza mal olabilir ya da daha kârlı olabilir.

Başlıca İthal Ettiklerimiz:

ü  Petrol ve petrol ürünleri (ilk sırada yer alır).

ü  Makine ve ulaştırma araçları.

ü  Elektronik cihazlar(cep telefonu, bilgisayar ve bilgisayar parçaları, fotokopi makinesi, faks, televizyon, müzik sistemleri, elektronik oyuncaklar gibi)

ü  Demir - çelik ürünleri

ü  Taşkömürü, alüminyum, fosfat

ü  Kimyasal maddeler

ü  İlaç

ü  Optik aletler

ü  Lüks tüketim maddeleri (otomobil, giysi süs eşyaları, mobilya, dekorasyon malzemeleri gibi)

ü  Kahve, muz, kakao, pirinç gibi tarım ürünleri

İthalatımızda İlk Ona Giren Ülkeler: Almanya, İtalya, Rusya, Fransa, İngiltere, ABD, İsviçre, Çin, İspanya, İsrail'dir

Türkiye'nin dış ticaretinde ithalat daha fazla yapılmaktadır. İthalatta en çok sanayi ürünleri satın alır. Ülkemiz bir tarım ülkesi olduğundan en az tarım ürünü ithal edilir. Türkiye'nin en fazla ithalat ve ihracat yaptığı ülkelerin başında Almanya gelir.

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ULAŞIM

Eski dönemlerde ülkelerarası ticaret genellikle hayvan­larla ve küçük gemilerle yapılı­yordu. Hayvanlara ve gemilere

yüklenen mallar, haftalarca süren yolculuktan sonra atıla­cağı ülkeye ulaştırılıyordu. Ayrıca haberleşme(iletişim) araçları da henüz gelişmediği için yolculardan uzun bir süre haber alınamıyordu.

   Zamanla gemiler büyüdü, hızlandı, okyanuslara ve büyük  dalgalara dayanıklı hale geldi. Demir yolu ulaşımının başlaması ve gelişmesi ile ülkelerarası ticari taşımacılığında büyük kolaylıklar sağlandı. Böylece ülkelerarası ticaret daha kolay, daha hızlı, daha az tehlikeli hatta daha kazançlı hale geldi.

Günümüzde iletişim ve ulaşım teknolojisinin hızla gelişmesi ülkeler arası ekonomik ilişkileri olumlu yönde etkilemiştir. Uçak, tren, gemilerle taşımacılık ve ulaşım alanlarında ortaya çıkan sorunlar en aza indirilmiştir. Zamandan tasarruf edilerek daha fazla miktarda ürün taşınmaktadır.

Bir yerden bir yere ticari mal taşımak için en çok uçak, gemi, tren, tır ve kamyon kullanılır. Zamanla bu ulaşım araçları gelişerek daha hızlı ve daha çok yük taşıyabilir hâle gelmişlerdir. Eskiden onlarca at arabasının taşıyabildiği yükü, bugün bir tır tek başına taşıyabilmektedir.

Ulaşım araçlarından bir defada en çok yük taşıyabileni gemilerdir. Gemilere yüklenen "konteynır'lar gemiden indirilip tırlara yüklendikten sonra gideceği yere karayoluyla ulaştırılmaktadır.

İnsanlar birbirleriyle iletişime geçmeden ticaret de yapamazlar. Yurtdışından mal almak veya yurtdışına mal satmak isteyen bir kimse öncelikle karşısındaki kişiyle iletişime geçmelidir.

Haberleşme teknolojisinin gelişmesiyle ülkeler arası uzaklığın önemi azalmış,iletişim kolaylaşmıştır. Televizyon ve internette yayınlanan reklâmlar sayesinde üretilen ürünler tüm dünyada daha kolay tanıtılmaktadır.

Ülkeler ürünlerini internet siteleri üzerinden satabilmek­tedirler. İnternet, uydu sistemleri, faks, telefon vb, iletişim araçları ticaretin artmasını,hızlanmasını sağlamıştır

ORTAK MİRAS ÖĞELERİ

Miras, bir neslin kendisinden sonra gelecek kuşaklar bıraktığı her şeydir. Ortak Miras: İnsanlığın kuşaktan kuşağa bıraktığı maddi ve manevi değerlerin tümüne ortak miras denir. Düşünce, edebiyat, sanat, bilim, teknoloji, mimari gibi maddi ve manevi değerler bütünüdür. Bu ürünler bütün inanlar için anlamlıdır ve bu nedenle de insanlığın ortak mirası olarak kabul

Edilirler.Bu bırakılan ögelerin bir kısmı insan emeğiyle yapılmış eserler, bazıları ise doğal olarak oluşan eserlerdir.

Doğal Varlıklarımızın Bazıları:

v  Kapadokya,

v  Damlataş Mağarası.

v  Ölüdeniz,

v  Manyas Kuş Cenneti'dir.

İnsan Yapımı Varlıklarımızdan Bazıları:

v  Aspendos,

v  Topkapı Sarayı,

v  Ayasofya,

v  Nemrut'tur.

ORTAK MİRASIN ÖZELLİKLERİ:

Ø  Ortak miras, tüm insanların binlerce yıl süresince oluşturduğu birikimlerdir.

Ø  Ortak miras, tek bir ulusa ait değildir, tüm insanlığın malıdır.

Ø  Ortak mirasa katkıda bulunmak, tüm insanlığın yararınadır.

Ø  Her insan ve millet ortak mirasın ürünlerinden yararlanma hakkına sahiptir.

Ø  Ortak mirası korumak ve yeni katkılar sağlamak tüm insanlığın görevidir.

 Ortak Mirasın Korunması: Bilim, edebiyat ve düşünce ürünleri kütüphanelerde, sanat ürünleri ise müzelerde

korunmaktadır. Ayrıca kütüphane ve müzelerde korunamayacak özelliğe sahip olan tarihi ve doğal zenginlikler de uluslar arası örgütler ve hükümetler tarafından "sit alanı" ilan edilerek koruma altına alınmıştır.

Sit Alan: Tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları ile önemli tarihi olayların yaşandıkları yerler ve tespiti yapılmış doğal güzellikleri ile korunması gerekli alanlardır.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü

(UNESCO)

1972'de kabul edilen bir anlaşmayla dünyanın korunması gereken kültürel ve doğal varlıkları için bir "Dünya Mirası Listesi"

oluşturdu. Anlaşma, bu listeye alınan kültür hazineleri veya doğal alanların uluslar arası işbirliği yoluyla, sıkı kurallar altında, bulunduğu ülke hükümeti tarafından korunmasını öngörüyor.

Kültürel Miras Alanları:

Tarihi binalar, arkeolojik alanlar, anıtsal heykeller veya tablolar olabileceği gibi bütünüyle bir kent veya kentin belirli bir alanı da olabilir.

Doğal Miras Alanları:

Benzersiz güzellikleri olan bölgeler, dünyada türleri tehlike altında bulunan bitki ve hayvan varlıklarının yaşadıkları yerlerdir. Hem doğal hem kültürel yerler yan yana olduğu bölgeler de karma miras alanlarıdır.

Düzenli olarak yenilene listede 2007 yılı itibariyle 138 ülkeye ait 830 varlık bulunmaktadır. Bunların 644'ü kültürel, 162'si doğal, 24'ü ise kültürel ve doğal varlıktır.

Türkiye'de bulunan tarihi eserlerin 9 tanesinin Dünya Miras Listesine alınmıştır.

ÜLKEMİZDEKİ ORTAK MİRAS ÖĞELERİ
Pamukkale	Kapadokya
İstanbul'un Tarihi alanları	Safranbolu
Boğazköy(Hattuşaş)	Nemrut Dağı
Xanthos-Letoon	Truva
DivriğiUlu Camii

Ortak miras öğelerinden bazıları tüm ülkeler tarafından "Dünyanın Yedi Harikası" olarak kabul edilmiştir.

Dünyanın yedi harikasını inceleyelim:

Babil'in Asma Bahçeleri

Dünya'nın yedi harikasından biridir. Bugünkü Irak'ın güneyinde bulunan ve döneminde Babil  uygarlığının başkenti olan Babil kentindeki kraliyet sarayındaki bahçelerden oluşur. Babil'in Asma Bahçeleri, bir dizi tapınağın teraslarında kurulmuş olan çatı bahçeleriydi. Bu bahçeler, kurulan bir sistemle, Fırat Nehrinin suyu bu bahçelere pompalanarak yapılıyordu.

Bahçeler, Kral II. Nabukadnezar tarafından yaptırıldı. Efsaneye göre, II. Nabukadnezarbu bahçeleri, Asur Kralı III. Adadnirari'nin annesi olan Kraliçe Sammu-Ramat'ı veya anavatanını ve yeşilliği özleyen Medialı karısı Amystis'i avutmak için yapmıştı. Babil'in Asma bahçelerinin günümüze gelen kesin izleri yoktur. Fakat, bölgede araştırma yapan arkeologlar, Babil'deki sarayın kuzeydoğusunda görünüşü garip olan temel ve tonozlar buldular. Bunların Babil'in Asma Bahçelerine ait olduğu düşünülmektedir. Babil'in Asma Bahçeleri, klasik yazarlar tarafından ayrıntılı bir şekilde tanımlanmıştır. Günümüzde bu tanımlara göre çizilen resimler bulunmaktadır.

İskenderiye Feneri;

 Dünyanın yedi harikasından biri olan bir örnek teşkil etmiştir. MÖ 280 yıllarında İskenderiye Limanı'ndaki Pharos Adası'nda  Knidoslu Sostratros tarafından yaptırılmıştır.

Fener üç katlı idi. Fenerin alt katının kare, orta katının sekizgen ve üst katının silindir şeklinde olduğu söylenir. Yüksekliği konusunda anlatılanlar değişiktir; bazılarının söylediklerine bakılırsa 180 metreydi. Tepesinde, İskenderiye Limanı'na giren gemilere yol gösteren bir ışıkyanardı.Fener, 1375'te olan bir deprem sonucu yıkıldı.

Mısır Piramitleri

Mısır'da El - Gize yakınlarında bulunan piramit şeklindeki firavun mezarlarıdır. MÖ 2613 -2494 yılları arasında Mısır'da hüküm süren 4. sülale döneminde yaptırılmıştır. Toplam üç tane olan piramitler, dünyanın yedi harikasından biri kabul edilir. Bu piramitlerin adları Keops Kefen ve Mikerinos'tur. Keops Piramidini, 4. sülalenin ikinci firavunu olan Keops yaptırmıştır. Keops Piramidi, üç piramidin en büyüğü olduğundan Büyük Piramit adıyla da anılır. Kefen piramidini ise, 4. sülalenin dördüncü firavunu olan Kefen tarafından yaptırılmıştır. En son inşa edilmiş olan Mikerinos Piramidini de, 4. sülalenin altıncı fravunu  Mikerinos yaptırmıştır. Bu üç firavununun mezarları kendi yaptırdıkları piramitlerin içindedir. Firavunlar, öldükten sonra bir çok değerli eşyası ile birlikte gömüldüler. Fakat her üç mezarda zaman içinde sürekli yağmalandıklarından, bugün bu eşyaların çoğu bulunamamaktadır.

Eski Yunan tarihçisi Heredots, tam anlamıyla bir teknik ustalık ve mühendislik harikası olan bu piramiterin yapımının20 yıl sürdüğünü ve yapımında yaklaşık 100 bin kişinin çalıştığını ileri sürmüştür. Tahminlere göre, Keops piramidi insan elinden çıkan yapıtların en büyüğüdür. Bu görkemli yapı için her biri ortalama 2,5 ton ağırlığında yaklaşık 2,3 milyon blok taş kullanılmıştır.

Bu üç piramidin araziye yerleştirilmelerinde kullanılan geometri bilgisi, taşların kesimindeki titizlik, yapının dev boyutu, kullanılan taşların ağırlığı ve piramitlerin yapıldığı dönemdeki koşullar düşünüldüğünde ortaya çıkan birçok soru bugün hâlâ çözülememiştir. Ağır yükleri kaldırmak için kullanılan makaralı halat sistemini bilmeyen Eski Mısırlıların, piramitleri nasıl inşa ettiklerine dair ortaya atılan düşüncelerden en inandırıcı olanı, piramitle birlikte yükselen, tuğla, toprak ve kumdan yapılmış rampalar yaparak taş blokları bunların üstünde kızaklar, silindirik takozlar ve manivelalar aracılığı ile çektikleridir.

Mısır Piramitleri, henüz sırları çözülmemiş olarak, güzellikleriyle insanı büyüleyici güzelliktedir.

Rodos Heykeli

Dünyanın yedi harikasından biri olan Rodos Heykeli, Güneş tanrısı Helios'un tunçtan yapılma dev heykelidir. Heykel, Lindoslu  Khares tarafından Rodos Limanı'nın ağzına yapılmıştır.

Orta Çağdan kalan bir inanca göre heykelin bacakları arasından gemiler geçiyordu. Fakat bu teknik olarak olanak­sızdır. Yaklaşık olarak32 metre yüksekliğinde olan Rodos Heykeli, MÖ305-MÖ304 yılları arasında kuşatma altında bulunan Rodos'un kuşatmadan kurtulması anısına yapılmıştır. Heykel, kuşatmadan kalan tunç gereç ve silahların eritilmesiyle yapılmıştır. Rodos Heykeli, MÖ 280'den 225'e kadar, gemicilere karayı gösteren bir işaret görevini gördü, daha sonra adayı sarsan bir deprem sonucu yıkıldı.

Zeus Heykeli

Dünyanın yedi harikasından biri olan Zeus Heykeli,Yunanistan'da Olympia kentindeki Zeus Tapınağı için yaptırılmıştır. 12 metre yüksekliğindeki görkemli heykel, MÖ 430'larda büyük Yunan heykelcisi Pihidias tarafından sekiz yılda yapılmıştır.

Dev bir sandalyeye oturmuş olan Zeus heykelinin sağ elinde bir Nike heykeli, sol elinde ise üstüne kartal konmuş bir asa vardı. Heykelin giysileri altın, bedeni fil dişi, gözleri değerli taşlardan yapılmıştı. Günümüze hiçbir kopyası ulaşmayan heykelin, MS 426 yılında Zeus tapınağının yıkılması sırasında ya da bu olaydan 50 yıl sonra Kontantinopolis'teki (İstanbul) bir yangında yok olduğu düşünülmektedir.

Mauselion

Dünyanın yedi harikasından biri olan Mauselion, MÖ 353 yılında ölen Karya Kralı Mausolosiçin Halikarnas'ta(Bodrum)

yaptırılan anıt mezardır. Mauselion, Kral Mausolos'un Kraliçe Artemisia tarafından  yaptırılmıştır. Mezarın yapımında dönemin en önemli mimar ve heykelcileri çalışmıştır.

Bugün büyük anıt mezarlar için kullanılan "mozole" sözcüğü Mausolos'un Halikarnas'taki bu anıt mezarından gelmektedir. Mezar, 15. yüzyıldan önce bir deprem sonucu yıkılmıştır. Daha sonra, bugünkü Bodrum Kalesi'ni yapanlar, mezarın kalıntılarım kullanmışlardır.

Artemis Tapınağı

İzmir yakınlarındaki Ephesos'ta bulunan dünyanın yedi harikasından biridir. MÖ.560-50 yılları arasında Lidya Kralı Kroisos tarafından iondüzeninde yaptırıldı. Tapınak MÖ 356 yılında bir deli tarafından yakıldı. Bunun üzerine, yanan tapınağın temelleri üzerine yeniden inşa edilmeye başlandı ve MÖ 344-250 yılları arasında tamamlandı.Artemis tapınağı, o güne kadar yapılan Yunan tapınaklarının en büyüğüydü. Zemini bataklık olduğundan tapınak, 3 m yüksekliğindeki 13 basamaklı kaide üstüne oturtuldu. Tümüyle mermerden yapılan tapınaktaki heykeller tam bir şaheser niteliğindeydi. MÖ 262 yılında bir istilâcı tarafından yıkıldı fakat tekrar onarılmadı.

Tapınağın ilginç özelliklerinden biri de bir banka gibi görev yapmasıydı.Tapınağa armağan edilen ya da emanet olarak bırakılan değerli eşyaları kabul etme, tapınak bütçesinden kredi verme gibi görevleri Başrahip Megabysos üstlenmişti. Artemis Tapınağının birtakım ayrıcalıkları da vardı. Bunlardan en önemlisi, tapınağa sığınıldığında burada kaldığı sürece dokunulmazlık hakkının tanınmasıydı. Bu durum pek çok suçlunun tapınakta toplanmasına neden olmuştur.

Dünyanın yedi harikasından, günümüze sadece Mısır piramitleri kalabilmiştir. Diğer altı harika ise savaş, deprem ve yangın gibi sebeplerden dolayı yok olmuş, günümüze ulaşamamıştır.

DÜNYANIN YENİ YEDİ HARİKASI

İsviçre merkezli New Wonders Vakfı, dünyanın yeni 7 harikasını belirlemek için başlattığı 21 finalist eser katıldı. Dünyanın dört bir yanından yaklaşık 100 milyon kişi cep telefonu ve yeni yedi harika adlı internet sitesinde 6 yıl boyunca oy kullanarak dünyanın yeni yedi harikasını seçti. Cep telefonu ve internet oylarıyla belirlenen dünyanın yeni 7 harikası şunlardır:

1- Ürdün'deki Petra Antik Kenti                                     

2- Çin Seddi                                                       

3- Brezilya'daki Kurtarıcı İsa heykeli

4- Peru'daki Machu Picchu Antik Kenti                         

5- Meksika'daki Chichen Itza Piramidi

6- İtalya'nın Roma kentindeki Kolezyum                      

7- Hindistan'daki Taç Mahal