TÜRKİYE’DE TARIM

Tarım: Topraktan ürün elde etmek için yapılan çalışmalara denir

Tarımı Destekleyen Kurum ve Kuruluşlar:

1- Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü: Bitki ve hayvan üretimini artırmaya, ürünleri çeşitlendirmeye ve  kaliteyi yükseltmek için uğraşır.

2- Tarım Kredi Kooperatifi: Üreticinin ürünlerini değerlendirmesini sağlar. Onlara destek sağlar.

3- Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO): Özellikle tahıl ürünlerin alım ve satışını yapar. Ürünlerin stoklanmasını ve korunması  sağlar.

4- Ziraat Bankası: Üreticiye  kredi vererek destekler.

5- Devlet Su İşleri (DSİ): Kurduğu bent, göl, baraj  ve kanallarla sulamaya destek sağlar.

Türkiye’de Tarımı Etkileyen faktörler:

1-İklim:Tarım ürünlerinin yetişmesi için ihtiyaç duydukları sıcaklık ve yağış farklıdır.Akdeniz ve Ege’de sıcaklık fazla olduğu için yılda 2 ürün alınabilir.Kışın sıcaklık 0’ın altına düşmediğinden en çok seracılık bu bölgelerde yapılır.Yağış azaldıkça yetiştirilen ürün çeşidi azalır.Nadasa bırakılan alan artar,verim azalır.

2-Yerşekilleri:Yükseklik arttıkça ısı düşer.Bazı ürünler yetişmez.Türkiye’de yükselti batıdan doğuya arttığından bir ürün önce Ege ve Akdeniz’de en son Doğu Anadolu’da olgunlaşır.

3-Deniz Etkisi:Ülkemizde sıcaklık ve nem isteyen ürünler(Çay,turunçgil) kıyıda,soğuğa dayanıklı,az nem isteyen ürünler (Tahıl,şekerpancarı vs.)iç kesimlerde yetişir.

4-Toprak:Toprağın cinsi önemlidir.Mesela çay yıkanmış toprak ister.

5-Kullanılan Yöntemler:Modern tarım(Gübre,makine,tohum,ilaç vs.),sulama verimi artırır.

**Tarımsal verimlilik: Dar alandan yüksek verim elde edilmesidir
**Tarımsal verimi Artırma Yöntemleri:sulama, toprak bakımı, gübreleme, tohum ıslahı, makineleşme, tohum ıslahı, pazarlama, ilaçlama ve tarımı destekleyen kuruluşlar

**Tarımda Makineleşme  Tarımda iş gücünün azalmasına, işsizliğin artmasına ve köyden kente göçe neden olmuştur.  

Not: Engebelilik ve tarım alanlarının küçük olması nedeniyle Doğu Karadeniz’de gelişmemiştir.

 NADAS: Toprağın bir sene boş bırakılmasıdır.              
 Sebep: Yağışın yetersiz olmasından dolayı toprağın verimsiz olması.                
 Amaç: Toprağı bir yıl boş bırakarak, eksik olan mineralleri toplamasını sağlamak.
    UYARI.
  Yağışın yetersiz olduğu yerlerde yapıldığı için;
*İç Anadolu,
*Güney Doğu,
*Doğu Anadolu,
*Ergene’de yapılmaktadır
    UYARI:
  Bu uygulama Erozyonu arttırır. Yani toprak Nadasa bırakılmamalıdır.
  Nadas uygulamasının azaltılması, sulamanın geliştirilmesine bağlıdır

1- TAHILLAR
Ekili-dikili alanlar içinde en geniş alanı olan, en çok yetiştirilen ürünler tahıllarıdır.

 UYARI:Tahıl ekim alanlarının geniş olmasının temel nedeni:Ülkemizin büyük bölümünde yaz kuraklığı yaşanması ve yeterince sulama yapılmamasıdır.
A-BUĞDAY:Büyüme döneminde nem, olgunlaşma döneminde sıcak ve kurak iklim ister.Bu nedenle Her mevsim yağışlı olan Karadeniz kıyılarında ve Doğu Anadolu’nun düşük sıcaklığa sahip yüksek yerlerinde üretimi yapılamaz.
 *Doğu Anadolu’da yazlar kısa sürdüğü için yazlık , diğer bölgelerde kışlık ekim yapılır.
 *Üretimde İç Anadolu, Marmara, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu
Not: 1950 yılından sonra tahıl üretiminde artış meydana gelmesinin nedeni tarımda makineleşmedir
Not: İhraç ürünlerimiz içinde yer almamasının nedeni nüfusumuzun fazla olmasıdır
B-ARPA:Tahıl üretiminde 2. sırada yer alır.Buğdayın ekildiği her yerde ekilir. Yetişme ve olgunlaşma dönemi buğdaydan kısadır.
   *İç Anadolu ve Doğu Anadolu en fazla buğday üreten bölgelerdir.
Not: Sıcağa ve soğuğa, buğdaya göre daha dayanıklı olduğu için Doğu Anadolu’nun yüksek kesimlerinde de üretilir
Not: Hayvan yemi ve bira sanayinde kullanıldığı için üretimi yaygınlaşmıştır
Not: Her mevsimi yağışlı Karadenizin kıyı kesiminde yetişmez
Not: Orta Doğu ülkeleri ile bira sanayi gelişmiş ülkelere ihraç edilir
C-MISIR:Fazla su ve sıcaklık ister. Karadeniz Bölgesinde her mevsim yağışlı olduğu için sulamadan doğal yetişir.
  *Ülkemizde en fazla Akdeniz ve Karadeniz’de yetişir.daha sonra Marmara ve Ege’de yetiştirilir.İç bölgelerde üretimi az ve sulanabilen alanlarda yetişir
  *Karadeniz Bölgesinde buğdayın yerini mısır almıştır
Not: Karadeniz Bölgesi’nde mısır üretimi fazla olmasına rağmen bölge ticaretinde önemli olmamasının nedeni, Halkın temel besin kaynağı olmasından dolayı üretilenin bölge içinde tüketilmesidir
Not:Mısırdan yemeklik yağ üretilmeye başlandıktan sonra üretimi yaygınlaşmıştır.
D-PİRİNÇ: Sıcak ve nemli bir iklim ister Yetişmek için en fazla suya ihtiyaç duyan tahıldır.Daha çok akarsu vadi tabanlarındaki düzlüklerde yetişir
*Karadeniz(orta ve Batı Karadeniz), Marmara (Ergene),Akdeniz(Amik Ovası) yetiştirilir.
Not:Ülkemizde ekim alanı geniş olmasına rağmen ekim alanları dar ve dağınıktır.Nedeni Ekiminin devlet kontrolünde olmasıdır (sıtma hastalığına neden olan sivri sineklerin üreme alanı olduğu için
E-ÇAVDAR ve YULAF:verimi düşük topraklarda yetiştirilebilir.Düşük sıcaklığa dayanıklıdır.Hayvan yemi ve alkol sanayinde kullanılır.

2-BAKLAGİLLER
  *Olgunlaşma döneminde sıcaklık ve az nem ister.
Not:Toprağı azot bakımından zenginleştirdiği için diğer bitkilerle dönüşümlü ekilir.Üretim dünya ortalamasının üzerindedir
A-MERCİMEK:Nem ihtiyacı çok azdır.En çok Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetişir.2. sırada İç Anadolu yer alır
B-NOHUT: İç Anadolu,Akdeniz, İç Batı Anadolu, Güneydoğu Anadolu’da yetiştirilir
C-FASULYE: Üretimi sulama ve neme bağlıdır. İç Anadolu, Karadeniz, Akdeniz
D-BAKLA: Seracılığın gelişmesine bağlı olarak Akdeniz ve Ege Bölgelerinde en fazla yetiştirilir
 3-SANAYİ BİTKİLERİ:
Endüstride hammadde olarak kullanılan tarım ürünleridir(gıda, ilaç, kağıt, dokuma,kimya vb.)
*Tahıllardan sonra ekim alanı en geniş olan bitkilerdir.
*Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun sınırlı bölgeleri hariç her bölgemizde yaygın ekim alanları vardır.
Not:Türkiye’de sanayinin gelişmesiyle son yıllarda sanayi bitkileri ekim alanları ve türleri artmıştır            A-TÜTÜN:Sigara sanayinin hammaddesidir.Kıraç arazide iyi yetişir.Çimlenme ve büyüme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde sıcak ve güneşli iklim ister.Kumlu, hafif eğimli, geçirgen toprak kalitesini artırır.
*Ege(%63),Karadeniz(%20), Marmara(%13) Bölgeleri üretimin büyük kısmını karşılar.
*Bunun dışında Bitlis, Siirt,Gaziantep ve Malatya’da üretilir.
*Türkiye tütün üretiminde dünyada altıncıdır.
UYARI:. Tütünde kaliteyi korumak amacıyla ekim alanı ve üretimi devlet kontrolünde yapılır.
UYARI:Devlet kontrolünde üretimi yapıldığı için üretimde dalgalanmalar olmaz
B-PAMUK:Dokuma sanayinin hammaddesidir.Çekirdeklerinden (Çiğit) yağ elde edilir
*Yaz mevsiminin sıcak ve kurak geçtiği sulama imkanlarının bulunduğu bölgelerde yetişir.
Not:İç Anadolu ve Doğu Anadolu’nun yüksek yerlerinde düşük sıcaklıktan dolayı pamuk tarımı yapılmaz.
Not: Karadeniz Bölgesi’nde yaz kuraklığı olmadığı için pamuk tarımı yapılamaz.
*En çok Ege(Büyük Menderes ovası), Akdeniz (Çukurova)Bölgelerinde yetişir.Ayrıca GDA,Marmara, Doğu Anadolu(Elazığ,Malatya,Iğdır) yetişir.
*İhracatta ilk sıralarda yer alır.
UYARI: GAP ile sulamanın artması pamuk üretim alanının genişlemesine ve üretim artışına neden olmuştur.
UYARI: Hasat döneminde pamuk ekim bölgeleri geçici göç alır.
C-ŞEKERPANCARI:Yetişme döneminde bol nem, olgunlaşma döneminde fazla yağış istemez.(Bu nedenle Doğu Karadeniz kıyılarında fazla yetişmez).Şekerpancarı tarımı büyük ölçüde insan emeğine dayanır.
*Şekerpancarı daha çok iç bölgelerimizde üretilir.İç Anadolu Üretimin yarıya yakınını karşılar.II.Karadeniz,III. Sırada Marmara Bölgesi yer alır.
*Sulama yetersizliğinden dolayı Güneydoğu Anadolu’da ekim alanı yaygın değildir.
UYARI:Kıyı bölgelerimizdeki ovalar ekonomik değeri yüksek tarım ürünlerine ayrıldığı için  Şekerpancarı tarımı yapılmaz.
UYARI:Şekerpancarı hasattan sonra hemen işlenmesi gerektiği ve uzun mesafeler taşıma giderini artırdığı için ekim alanları şeker fabrikalarına yakındır.Bu nedenle şekerpancarının coğrafi dağılışı şeker fabrikalarının coğrafi dağılışına paralellik gösterir.
UYARI:Küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için besi ve ahır hayvancılığı şeker fabrikaları çevresinde yoğunlaşmıştır.
D-HAŞHAŞ,KETEN ve KENEVİR(Kendir),ANASON:
*Haşhaş Tohumlarından elde edilen yağ yemeklik ve yağ sanayinde kullanılır.İlaç sanayinde kullanılır.
*Afyon,Burdur;Denizli,Isparta,Uşak,Kütahya,Konya’da yetiştirilir
UYARI:Her türlü toprak ve iklim şartlarında yetişmesine rağmen uyuşturucu yapımında kullanıldığı için ekimi devlet kontrolünde yapılır.
-Kenevir, halat, urgan ve çuval yapımında kullanılır
*Kastamonu,İzmir,Samsun,Urfa, Çorum ve Yozgat
*Taşköprü’de kenevir lifi işleme fabrikası vardır.Üretimde Karadeniz Bölgesi ilk sırada yer alır.
UYARI: Tohumlarından uyuşturucu elde edildiği için ekimi ve üretimi devlet kontrolünde yapılır.
-Keten: Lifleri dokumacılıkta, tohumları bezir yağı üretiminde kullanılır.
*Batı Karadeniz(Sinop-Kastamonu),Marmara (Kocaeli çevresi) nde en fazla üretilir.
UYARI: Ekimi devlet kontrolünde yapılır
-Anason:hamur işlerin et yemeklerinde kullanılır.Rakı sanayinin hammaddesidir.
*Burdur başta olmak üzere Denizli,Muğla,Antalya’da yetiştirilir.

4-YAĞ BİTKİLERİ
Zeytin,ayçiçeği,haşhaş,soya fasulyesi,keten-kenevir,Pamuk(çiğit,susam
A-AYÇİÇEĞİ:En önemli yağ bitkisidir.hayvan yemi ve çerez olarak kullanılır.Büyüme döneminde su, olgunlaşma döneminde bol güneş ister.
*Üretimde Marmara(Ergene Havzası) ilk sırada yer alır.Orta Karadeniz,İç Anadolu ve Ege’de yetiştirilir.
B-SOYA FASULYESİ:Yağ bitkisidir.Unu hayvan yemi olarak kullanılır.
Akdeniz(Çukurova)Ege, Orta ve Doğu Karadeniz.
C-YERFISTIĞI: Sıcak iklim bitkisidir.Yağ ve çerez bitkisidir.Üretimin %90’ını Akdeniz Bölgesi karşılar.
D-ZEYTİN:Kışları ılık ve yağışlı, yazları sıcak ve kurak olan Akdeniz ikliminde yetişir.Bu nedenle don olayının görüldüğü iç bölgelerde yetişemez
*En çok üretim yapılan bölge Ege’dir(Edremit,Aydın).(yağ sanayi)
*Güney Marmara kıyılarında(Bursa-Gemlik( sofralık zeytin tarımı yapılır.
*Hatay,Gaziantep ve Doğu Karadeniz kıyılarında kış ışıklığından dolayı yetişir
Not:Ağacın özelliğinden dolayı üretimde yıllara göre dalgalanmalar olur.Bir yıl az bir yıl çok ürün verir.
UYARI:Doğal koşullar bakımından zeytin yetişmesine en elverişli bölge Akdeniz olmasına rağmen zeytin üretimi Ege ve Marmara’dan azdır.Akdeniz kıyılarının daha fazla gelir getiren tarım ürünlerine ayrılmış olmasıdır                                                                                                                                                 
 5-MEYVELER
*Kışları çok sert geçen yerler dışındaki her yerde  meyve üretilir.
A-FINDIK:Yıllık yağışın bol ve düzenli olduğu, kışların ılık geçtiği yerlerde yetişir.
*Kışların uzun ve soğuk geçtiği yıllarda üretim olumsuz etkilenir.Devirli bitki olduğu için bir yıl az, bir yıl çok ürün verir.
*Başta Ordu-Giresun olmak üzere, Doğu ve Batı Karadeniz , Marmara(Adapazarı) yetiştirilir.
*Türkiye fındık üretiminde dünyada ilk sırada yer alır.
B-TURUNÇGİLLER(NARENCİYE): Kış ılıklığı olan, geçirimli ve kireç oranı yüksek olan topraklarda  yetişir.
*Kış sıcaklıklarının 0 derecenin altına düşmediği Akdeniz,Güney Ege, Güney Marmara ve Doğu Karadeniz kıyılarında yetişir.
*Batı Avrupa ülkelerine ihraç edilir
UYARI:Narenciye tarımının yapıldığı yörelerde iklimin temel özelliği sıcaklığın bütün yıl sıfır derecenin üstünde olmasıdır
C-İNCİR:Yüksek sıcaklık ister. Soğuğa ve don olaylarına karşı dayanıksızdır.
*Türkiye incir üretiminde Ege Bölge’si (Büyük ve Küçük Menderes Ovaları, Aydın, İzmir) ilk sırada yer alır(%80)
Ayrıca Akdeniz, Marmara, yer yer Karadeniz bölgesinde yetişir
  *Türkiye dünya incir üretiminde ilk sırada yer alır.Kuru olarak ihraç edilir.
D-ELMA: Türkiye’de üzümden sonra yetişme alanı ve miktarı en çok olan meyvedir.Soğuğa dayanıklıdır.
*En fazla İç Anadolu ve bu bölgeye yakın yerlerdir.(Amasya, Niğde,Nevşehir,Isparta, Burdur)
*En az Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yetişir.
E-ANTEP FISTIĞI: Volkanik sahalarda iyi yetişir.Yazların sıcak ve kurak geçmesi gerekir.Devirli bitkidir.Yetişme alanı dardır.
*Güneydoğu Anadolu Bölgesinde (Antep,Urfa,Adıyaman) yetişir.
 *İhraç edilir.
F-MUZ: Üretimin tamamı Akdeniz Bölgesindedir(Anamur-Alanya).Soğuğa dayanıksızdır
G-KAYISI:Karasal iklimin alçak alanlarında yetişir.İlkbahar donlarından zarar görür.Malatya, Konya, Ankara
6-BAĞCILIK:(ÜZÜM)
Türkiye’de yetişme alanı en yaygın ve miktarı bakımından en fazla üretilen meyvedir.Soğuğa dayanıklıdır.Meyve ve çerez olarak tüketildiği gibi şarap yapımında kullanılır.İhraç edilir.
*Özellikle Ege Bölgesinde(İzmir-Manisa),Güneydoğu Anadolu,Marmara ve İç Anadolu’da yetiştirilir.
UYARI:doğu Anadolu’nun yüksek kesimlerinde sıcaklık düşük olduğundan
UYARI:Karadeniz kıyılarında fazla nem ve güneşlenme süresinin azlığı nedeniyle yaygınlık göstermez

7-ÇAY:Ilıman iklim, bol yağış kireçsiz toprak, kış ılıklığı ister.Türkiye’de sadece Doğu Karadeniz’de yetişir.
*Üretim alanı dar olmasına rağmen verimi yüksektir.İhraç edilir.
UYARI:Türkiye’de ekim alanı en dar olan endüstri bitkisidir
UYAR:Yapraklar toplandıktan hemen sonra işlenmesi gerekir.Bu nedenle çay fabrikaları üretim alanı yakınına kurulmuştur.
8- SEBZECİLİK:
*Aynı topraktan yılda birkaç kez ürün alınan bölge Akdeniz
*Sebzelerin olgunlaşması sıcaklığa bağlı olarak bölgeden bölgeye değişir(Yükselti,enlem)
*Sebze üretimi en fazla olan bölgeler Akdeniz, Marmara,Ege
*Sebzeciğin gelişmesinde ve devamlılığında seracılık önemlidir
UYARI:Tahıl tarımı yapılan yerlerde sebze tarımının yapılmaya başlanması sulama şartlarının geliştiğini gösterir.
UYARI: Sebzeler çabuk bozulduğu için destekleme alımı yapılmaz
UYARI: Sebze tarımı Karadeniz bölgesin güneşlenme süresinin azlığı
*Doğu Anadolu’da yaz mevsiminin kısa geçmesi
*Güneydoğu ve İç Anadolu’da yaz kuraklığı ve yetersiz sulama imkanlarından dolayı olumsuz etkilenir
 9- TURFANDA SEBZECİLİK:Sebze ve meyvelerin doğal yetişme ortamında zamanından önce yada sonra yetiştirilmesidir.
 *Güney kıyılarımızda Çukurova önemlidir
UYARI:Turfandacılıkta en önemli etken, soğuk rüzgarlardan korunmuş,güneye bakan bol güneş alan ekim dikim alanlarının bulunmasıdır. 
   10- SERACILIK:Amaç mevsimi dışında sebze üretmektir
*Seracılık güneşlenme süresinin uzun olduğu, kış mevsiminin ılık geçtiği Akdeniz ve Ege bölgelerinde yaygındır.Bu bölgelerde seracılığın maliyeti düşüktür.
   11- YEM BİTKİLERİ:Ülkemizde çayı ve meraların veriminin düşmesi, ahır hayvancılığının gelişmesi nedeniyle yem bitkileri ihtiyacı artmıştır.
 *Yonca, korunga,fiğ çavdar yulaf,darı, arpa önemli yem bitkileridir                                                                  DİKKAT:
*Bir tarım ürününün yoğun olarak yetiştirildiği alanlara o ürünün tarım bölgesi denir.
ÖNEMLİ TARIM ÜRÜNLERİ:
Çay: Rize (Doğu Karadeniz)
Pamuk: Adana (Çukurova)
İncir: Ege,Aydın(Menderes Ovaları)
Turunçgil: Antalya
Ayçiçeği: Edirne (Trakya-Ergene)
Fındık: Ordu, Giresun
Zeytin: Balıkesir (Edremit, Ayvalık)
***Ürünlerin kalitesini korumak, elverişsiz piyasa döneminde üreticinin zarar  görmesini önlemek amacıyla temel besin maddesi olan ürünlerle, ülke ihracatında önemli paya sahip ürünlerde destekleme alımı apılır
DESTEKLEME ALIMI YAPILAN ÜRÜNLER
Buğday , çay, fındık, tütün, şekerpancarı
TABİİ EKİM ALANI GENİŞ OLAN BİTKİLER
Şekerpancarı, Üzüm, Buğday, Arpa, Çavdar, Elma, Ayçiçeği, Tütün, Haşhaş (Devlet Sınırlaması), Mısır, Mercimek, Pirinç(devlet sınırlaması), Patates, Soğan, Baklagiller.
İHRAÇ ÜRÜNLERİMİZ (Sattıklarımız)
Pamuk, Fındık, İncir, Üzüm, Antep Fıstığı, Zeytin, Ayçiçeği, Tütün, Turunçgil, Kayısı, Sebze-Meyve, Tahıl(bazen), Patates
İTHAL ÜRÜNLERİMİZ (Aldıklarımız)
Pirinç, Kahve, Hurma, Kakao, Muz, Ananas, Kivi, Hindistan Cevizi, Çay, Kauçuk
DÜNYA ÜRETİMİNDE 1. OLDUĞUMUZ ÜRÜNLER
Antep Fıstığı (%100),Fındık (%64),Kuru Üzüm,Kuru İncir, Ayçiçeği.
SOĞUĞA DAYANIKLI TARIM ÜRÜNLERİ: